Birinci dünya savaşı bittiğinde dünyada o güne kadar ayakta kalmış tüm imparatorluklar çöktü. Yani artık Osmanlı Devleti gibi çeşitli uluslardan oluşan imparatorlukların dönemi kapanmıştı ve tarihin diyalektiği ulus devletleri ön plana çıkarmıştı. Bunu gören ulu önderimiz Atatürk kurtuluş savaşının ardından Türk topraklarına hak ettiği değerde modern bir devlet anlayışı getirdi. Cumhuriyeti kuran Atatürk bununla da yetinmeyerek çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmak amacıyla bir dizi yenilikler yaptı. Gelin bunların neler olduğuna birlikte göz atalım…
Cumhuriyet ile yapılan yenilikler
1. Medreseler kapatıldı,yeni ve modern okullar açıldı.
2.Arap harfleri kaldırıldı.Harf devrimiyle Türk alfabesi(abece)kabul edildi.
3.Giyim kuşağında da yenilikler yapıldı.
4.Ölçü birimleri değiştirildi.
5.Soyadı kanunu çıkarıldı.Mustafa Kemale Atatürk soyadı verildi.
6.Kadınlarımıza seçme ve seçilme hakkı verildi.
7.Kadın _erkek eşitliği sağlandı
8.Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı.Buna laiklik denir.
9.Din kurallarına göre çalışan mahkemeler kaldırıldı.
10. Tarımda yeni aletler kullanılmaya başlandı.Köylere kadar elektrik ve telefon götürüldü.
11.Yurdumuzun her tarafından yollar,köprüler,barajlar,limanlar,fabrikalar,hava alanları,demir yolları yapıldı.
Yenilikler
Atatürk Türkiyeyi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak” amacıyla bir dizi yenilik yaptı. Bu yenilikleri beş başlık altında toplayabiliriz:
1. Siyasal Yenilikler: · Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) · Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) · Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2. Toplumsal Yenilikler · Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934) · Şapka ve kıyafet yeniliği (25 Kasım 1925) · Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925) · Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934) · Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934) · Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
3. Hukuk Yeniliği : · Mecellenin kaldırılması (1924-1937) · Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924-1937)
4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Yenilikler: · Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924) · Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928) · Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932) · Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933) · Güzel sanatlarda yenilikler
5. Ekonomi Alanında Yenilikler: · Aşârın kaldırılması · Çiftçinin özendirilmesi · Örnek çiftliklerin kurulması · Sanayiyi Teşvik Kanununun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması · I. ve II. Kalkınma Planlarının (1933-1937) uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934de TBMMnce Mustafa Kemale “Atatürk” soyadı verildi.
Cumhuriyet’in ilanı ile gelen yenilikler
* Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı olmuştur.
* 1924 Anayasası ilan edildi.
* Halifeliğin kaldırılması ve Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt sürgün edilmesi
* Devletin dinine ilişkin maddenin anayasadan çıkartılması ve Laiklik ilkesi Anayasaya eklenmiştir.
* Şapka ve Kıyafet kanunu ilan edilmiş ve modern giyim kuşam tarzı ortaya çıkmıştır.
* Çok partili siyasi hayata geçilmiştir.
* Tekkeler, zaviyeler ve türbeler kapatılmıştır.
* Kadınlara belediye seçimlerinde ve genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
* Soyadı Kanunu çıkarılmış ve ad karmaşasının önüne geçilmiştir.
* Efendi, Bey, Paşa gibi lakap ve unvanlarin kullanımı yasaklanmıştır soyadı kanununa paralel olarak.
* Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçüleri kabul edilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.
* İslam vakıfları devlet idaresine alınmıştır.
* İsviçre Medeni Kanunu’ndan çevrilerek hazırlanan Medeni Kanunu kabul edilmiştir.
* İtalyan Ceza Kanunu’ndan çevrilerek hazırlanan Türk Ceza Kanunu kabul edilmiştir.
* Öğretimin Birleştirilmesi Yasası (Tevhid-i Tedrisat Kanunu) ile devlete bağlı olmayan ilköğretim kurumları kapatılmıştır.
* Dil Devrimi, Yeni Türk harflerinin kabulü ve arap alfabesi yerine kullanılmaya başlanmıştır.
* Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu kurulmuştur.
* Darülfünun’un kapatılıp İstanbul Üniversitesi adıyla tekrar eğitim hayatına başlamıştır.
Cumhuriyet’in ilanından yada Cumhuriyetten sonra yapılan yenilikler:
Siyasal Alanda Yapılan Yenilikler
* Saltanatın kaldırılması ( 1 Kasım 1922)
* Ankara’nın başkent olması (13 Ekim)
* Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
* Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
* Siyasi Partiler kuruldu. (Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası)
Hukuk Alanında Yapılan Yenilikler
* 20 Ocak 1921’de ilk anayasa Teşkilat-ı Esasiye ilan edildi.
* Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 anayasası ilan edildi.
* 17 Şubat 1926’da Medeni Kanun ilan edildi. İsviçre’den alındı.
– a) Birden fazla kadınla evlenme yasaklandı.
– b) Mirasta ve boşanmada kadın erkek eşitliği geldi.
* 8 Mayıs 1928’de Borçlar Kanunu –İsviçre’den
* 10 Mayıs 1928’de Ticaret Kanunu—Almanya’dan
* 1Temmuz 1928’de Ceza Kanunu – İtalya’dan alınarak ilan edildi.
Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Yenilikler
* 3 Mart 1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu ilan edildi. Eğitim öğretim laikleştirildi. Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandı. Medrese ve okul ikiliğine son verildi
* 1Kasım 1928’de Latin alfabesi kabul edildi.
* 15 Nisan 1931’de Türk Tarih Kurumu kuruldu.
* 12 Temmuz 1932’de Türk Dil Kurumu kuruldu.
* 1924’te Topkapı Sarayı müze haline getirildi. Aynı yıl Etnografya Müzesi ve Güzel Sanatlar Akademisi açıldı.
* 1933’te İstanbul Üniversitesi ve Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi açıldı.
Toplumsal Alanda Yapılan Yenilikler
* 25 Kasım 1925’de “Şapka Kanunu” çıkarıldı.
* 30 Kasım 1925’de tekke , zaviye ve türbeler çıkarılan bir kanunla kapatıldı.
* 1934 çıkarılan bir kanunla din görevlilerinin dini elbiselerle ibadet yerleri dışında dolaşmaları yasaklandı. En yetkili kişi hariç (Diyanet İşleri Başkanı “”gibi)
* 1925 Yılında Hicri ve Rumi takvimler kaldırılarak Miladi takvim kabul edildi.1 Ocak 1926’dan itibaren uygulamaya geçildi.
* 1931 Yılında bir kanunla Okka ,arşın vb. yöresel ölçü birimleri yerine Kilo, metre ve litre gibi ölçü birimleri kabul edildi.
* 1935 Yılında hafta sonu tatili Cuma’dan Pazar gününe alındı.
* 24 Haziran 1934’te Soyadı Kanunu kabul edildi.
* Türk Kadınına Siyasi Haklar Verildi:
– a) 30 Nisan 1930’da belediye seçimlerinde seçmen olma hakkı,
– b) 26 Ekim 1933’te muhtar seçme ve köy ihtiyar heyetine seçilme hakkı,
– c) 5 Aralık 1934’te milletvekili seçilme ve seçme hakkı verildi.
Ekonomik Alanda Yapılan Yenilikler
* 17 Şubat 1923’de “İzmir İktisat Kongresi” toplandı. Milli ekonominin hedefleri belirlendi. Yatırım yapacak şirketlere kolaylık sağlanacağı, milli bankanın kurulacağı, demiryolu yapımına önem verileceği,yerli malı kullanımı teşvik edileceği belirtilmiştir. Ayrıca kongrede “Misak-ı İktisadi” (Ekonomi Andı) ilan edildi. Buna göre ekonomik kararlar uygulanırken ekonomik bağımsızlığın titizlikle korunması kararlaştırıldı.
* Özel teşebbüsün yetersiz olmasından dolayı 1930’dan itibaren “Devletçi” bir ekonomi politikası uygulanmaya başlanmıştır.
* 1933 yılında “İlk Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı ve başarıyla uygulandı.
Tarım Alanında Yapılan Yenilikler
* Köylünün durumunu düzeltmek için Aşar (Öşür) vergisi 1925’te kaldırıldı.
* Ziraat Bankasının verdiği kredi artırıldı.
* Çiftçinin tarımda makine , iyi tohum , gübre ve ilaç kullanımı teşvik edildi.
* Çiftçiye damızlık hayvan, tohum, fidan , borç para verildi.
* 1929’da “Tarım Kredi Kooperatifleri” kuruldu.
Sanayii Alanında Yapılan Yenilikler
* 1925’te “Sanayi ve Maadin Bankası” kuruldu (Yıpranmış Osmanlı tesislerini tamir etmek için.).
* 1927’de “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıkarıldı (Halk sanayiye teşvik edildi, ancak halkın gücü olmadığından “Devletçilik” politikası izlendi.).
* 1933’te “İlk Beş Yıllık Sanayi Planı” hazırlandı.
* 1933’te Sümerbank kuruldu.
* 1938’de “İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı. Ancak 1939’da II. Dünya Savaşı’nın çıkması bu planın uygulanmasına engel olmuştur.
* Ülkedeki madenleri aramak için 1935’te Maden Tetkik Arama Enstitüsü (M.T.A) kuruldu. Madenleri işlemek içinde Etibank kuruldu.
* 1939’da Türkiye’nin ilk demir çelik fabrikası olan Karabük Demir-Çelik Fabrikası kuruldu.
Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler
* 1924’te İş Bankası kuruldu (İş sahiplerine kredi vermek amacıyla kuruldu).
* 1 Temmuz 1926’da “Kabotaj Kanunu” çıkarıldı. Böylece Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkı yalnızca Türk gemilerine verildi. Ayrıca Denizbank’ın kurulmasıyla denizcilik faaliyetleri artmıştır.
Bayındırlık Alanında Yapılan Yenilikler
* Demiryolları yabancı şirketlerin elinden alınarak devletleştirildi. Yeni demiryolları yapıldı. Cumhuriyetin ilanından 1938 yılına kadar 3360 km demiryolu yapılmıştır.
* Osmanlı Devleti’nden 18335 km kalan karayolu 1948 yılında 45000 km’ ye çıkmıştır.
* Denizcilik alanında Kabotaj Kanunu çıkarılmış ve yeni liman ve iskeleler yapılmıştır.
* Pek çok yeni şehir ve kasaba inşa edilerek modern bir görünüm almıştır.
Cumhuriyetin Getirdiği Yenilikler Kısa Maddeler Halinde
M.Kemal ile başlayan cumhurbaşkanlığı sistemi başladı.
1924 yılında ilk anayasa kullanıma girdi.
Halifelik kaldırıldı ve Osmanlı Hanedanı sürgüne gönderildi.
Laiklik anayasada yer almaya başladı ve devletin dini, ibaresi kaldırıldı.
Şapka kanunuyla modern kıyafet kanunu kabul edildi.
Takke zaviye ve türbeler kapatıldı.
Modern eğitime geçildi.
Siyasi hayat çok partili sistem oldu.
Kadınlarımız seçme ve seçilme haklarını elde etti.
Soyadı kanunuyla ünvanlar kaldırıldı.
Modern takvim ve saat kullanıma koyuldu.
İslami vakıflar devlet kontrolüne geçti.
Medeni kanun ve ceza kanunu yürürlüğe girdi.
TDK ve Türk Tarih Kurumu kuruldu.
Darülfünun, İstanbul üniversitesi adıyla yeniden kuruldu.
CUMHURİYETİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER
Atatürk Türkiye’yi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak” amacıyla bir dizi yenilikler yapmıştır. Bu yenilikleri beş başlık altında toplayabiliriz:
1. Siyasal Yenilikler
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2. Toplumsal Yenilikler
Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
Şapka ve kıyafet yeniliği (25 Kasım 1925)
Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
3. Hukuk Yeniliği :
Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924-1937)
4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Yenilikler:
Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
Güzel sanatlarda yenilikler
5. Ekonomi Alanında Yenilikler
Aşârın kaldırılması
Çiftçinin özendirilmesi
Örnek çiftliklerin kurulması
Sanayiyi Teşvik Kanunu”nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
I. ve II. Kalkınma Planları”nın (1933-1937) uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması
Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934″de TBMM”nce Mustafa Kemal”e “Atatürk” soyadı verildi
Atatürk Türkiye”yi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak” amacıyla bir dizi yenilik yaptı. Bu yenilikleri beş başlık altında toplayabiliriz:
- Siyasal Yenilikler
- Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
- Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
- Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
- Toplumsal Yenilikler
- Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
- Şapka ve kıyafet yeniliği (25 Kasım 1925)
- Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
- Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
- Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
- Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
- Hukuk Yeniliği :
- Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
- Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924-1937)
- Eğitim ve Kültür Alanındaki Yenilikler:
- Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
- Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
- Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
- Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
- Güzel sanatlarda yenilikler
- Ekonomi Alanında Yenilikler
- Aşârın kaldırılması
- Çiftçinin özendirilmesi
- Örnek çiftliklerin kurulması
- Sanayiyi Teşvik Kanunu”nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
- I. ve II. Kalkınma Planları”nın (1933-1937) uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması
- Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934”de TBMM”nce Mustafa Kemal”e “Atatürk” soyadı verildi.