Zaman ne demek? Zaman kavramı hakkında ne biliyoruz? Zaman fikrini ilk öne atanlar kim olmuştur ve zamanı ilk ölçenler bunu nasıl ölçmüş ve hangi birimlerle ifade etmiştir? Zaman üzerine şimdiye kadarki en önemli buluşu yapan Albert Einstein zamanın göreceli olduğunu ve uzay ile zamanın birbirinden ayrılmaz olduğunu keşfeden ilk kişidir. Peki biz bugün zamanı hangi birimlerle ölçüp ifade ediyoruz?
Zamanın ölçülmesinin en kolay yolu günümüz de saattir. Eski tarihte çeşitle aletler ile zaman ölçümleri yapılmış ve en sonunda günümüzde artık dünyanın her yerinde kullanılan saat yerini almıştır.
Zaman ölçüsü birimi saattir. Kısaca “sa” olarak gösterilir ayrıca italyada kısaca”h” olarak gösterilir.
Saatten küçük olan ölçü birimleri;
1 dk=60 sn
1 sa=60 dk
1 sa=(60 dk60 sn)=3600 sn
1 saniye=100 santisaniye
1 saniye=60 salise
Saatten büyük olan ölçme değerleri ve yılları
1 Gün=24 saat
1 Ay=30-31 gün
1 Yıl=12 ay 365 gün
1 Asır=100 yıl
Zamanın ölçü birimleri geçmiş dönemlerde kum saatleri ile yapılmış ve zamanın geçişini ve geleceğini hesaplamayı amaçlanmıştır.ancak günümüz modern yöntemler ile saatler ile zamanı kolaylıkla hesaplanabilir ve ona göre faaliyetlerde bulunabilir.
Zaman Nedir?
Zaman bir eylemin veya hareketin başlaması ve bitmesi arasında geçen süredir.
Zaman nasıl ölçülür?
Zamanın ölçülmesi için bir gün temel alınır. Bir gün ise Dünyanın kendi etrafındaki tam bir dönüşüdür. İkinci temel ölçü, Dünyanın Güneşin etrafında yaptığı bir tam dönüş yanı bir yıldır. Zaman ölçü birimleri bu iki temel ölçüye göre oluşturulmuştur.
Zamanı ölçmek için kullanılan temel araç saattir. Ancak saat sadece kolumuzdaki veya duvardaki gibi değil, bir bilgisayarın saati, güneş saati veya atom saati gibi farklı biçim ve yapılarda da olabilir. Kesin ve net bir ölçü olmamakla birlikte bazen zamanı ölçmek her zaman eşit veya birbirine çok yakın sürelerde tamamlandığını bildiğimiz eylem veya hareketleri de kullanabiliriz. Örneğin çalışma günü, ders saati gibi.
Zaman ölçü birimleri nelerdir?
Zaman ölçü birimleri büyükten küçüğe milenyum (bin yıl), yüzyıl, yıl, ay, hafta, gün, saat, dakika, saniye, milisaniye, mikrosaniye, nano saniye, pikosaniye, femtosaniye ve atto saniyedir. Bunların haricinde özel durumları ölçmek için farklı zaman ölçü birimleri de kullanılabilir.
Zaman ölçü birimleri simgeleri nelerdir?
Yüzyıl yy veya cy,
Yıl y,
Ay a veya mo,
Hafta h veya wk,
Gün g veya d,
Saat s veya h,
Dakika d veya min,
Saniye s veya sn,
Milisaniye ms,
Mikrosaniye µs,
Nanosaniye ns,
Pikosaniye ps,
Femtosaniye fs,
Attosaniye as.
Burada yayınlanan metinler orijinal metinlerdir. Herhangi bir yerden kopyalanarak alınmamıştır. Telif hakkı bu siteye aittir. Derslerde kaynak olarak kullanılabilir, ancak başka sitede ve diğer görsel ya da basılı ortamda yayınlanamaz.
Zaman Ölçüleri hakkında bilgiler
Dünyanın kendi çevresinde dönüşü de, Güneş’in çevresinde dönüşü de, ayrı ayrı birer zaman ölçüsü olarak alınmıştır. Dünya’nın Güneş çevresinde dönmesi ile tamamlanan süreye “yıl” adı verilir. Dünya’nın kendi çevresinde dönüşüne de “gün” adı verilir. Yıl 365 güne, bir gün 24 saate, bir saat 60 dakikaya, bir dakika 60 saniyeye bölünmüştür. Bir yıl 365 güne bölündüğü gibi, 12 aya da bölünmüştür. Aylar da değişik olmak üzere 30 – 31 er gün vardır. Bir yılda da ekvator ve kutup bölgeleri hariç dörder mevsim vardır (Kış, Sonbahar, ilkbahar, Yaz). Ayrıca, aylar haftalara bölünmüştür. Her haftada 7 gün vardır.
Zaman ölçüsü birimi saattir. Kısaca “sa” ile gösterilir.
Saatten küçük olan ölçü birimleri;
* 1 dk=60 sn
* 1 sa=60 dk
* 1-sa=(60 dk,60 sn)=3600 sn
* 1 saniye:100 salise dir
Saatten büyük olan ölçü birimleri:
* Gün=24 saat
* Ay=30-31 gün
* Yıl=12 ay
* Yüzyıl=100 yıl
ESKİ ZAMAN ÖLÇÜLERİ
Alaturka Saat
Hicri Takvim
Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6’da öğle 12’de akşam oluyordu.
Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi.
Zaman Ölçüleri
Zamanı ölçmek için kullanılan ölçü birimlerine zaman ölçüsü denir. Zaman ölçülerinin temel birimi saattir. Saat kısaca sa şeklinde gösterilir.
İnsanlar yaşamlarını belirli bir düzende sürdürmek için zaman ölçüsü birimlerine gereksinim duymuşlardır. Zaman ölçüsü birimleri Ay, Dünya ve Güneş’in hareketlerine göre tanımlanmıştır.
Zamanı ölçmek için; saniye, dakika, saat, gün, hafta, ay, yıl ve yüzyıl gibi çeşitli birimlerinden yararlanılmıştır.
Saniye: Bir dakikalık zamanın altmışta biri. Saniye sn kısaltmasıyla gösterilir.
1 dk = 60 sn
1 sa = 3600 sn
Dakika: Bir saatlik zamanın altmışta biri. Dakika dk kısaltmasıyla gösterilir.
1 sa = 60 dk
Saat: Bir günün yirmi dörtte biri. Saat kısaca sa şeklinde gösterilir.
Gün: Dünyanın kendi ekseninde 1 kez dönmesi sırasında geçen zaman.
1 gün = 24 sa
Hafta: 7 günlük süre.
1 hafta = 7 gün
Ay: Ortalama 30 günlük zaman dilimi. Bir ay bazen 31 gün, yılın tek bir ayına özel olarak da 28 ya da 29 gün olabilir.
Yıl: Dünya’nın, Güneş’in çevresinde 1 kez tam dönmesi için geçen süre. Bir yıl, yaklaşık olarak 365 gün 6 saattir.
Yüzyıl (Asır): 100 yıllık süre. Yüzyıl ya da asır, yy kısaltmasıyla gösterilir.
1 yy = 100 yıl
Zaman ölçmede kullanılan araca saat denir. Saat üzerinde iki gösterge bulunur. Göstergelerden kısa olanına akrep, uzun olanına da yelkovan denir. Yelkovan, akrepten daha hızlı hareket eder. Yelkovan, dakikaları; akrep, saatleri gösterir. Yelkovan bir tam dönüş yapınca, akrep bir sayıdan bir sonraki sayıya gider.
Saat okunurken öğleden önceki zamanlar, 1’den 12’ye kadar olan sayılarla; öğleden sonraki zamanlar da akrep hangi sayıyı gösteriyorsa o sayıya 12 eklenerek söylenir.
1 saat 60 dakikadır ve 1 saat içinde 4 tane çeyrek saat vardır.
İsa Peygamberin doğduğu güne milât denir ve şu anda kullanılmakta olan takvim sisteminin ilk günü olarak kabul edilir. İsa peygamberin doğduğu yıl 0 (sıfır) yılı kabul edilmiştir.
İsa Peygamberin doğumundan önce geçen zamana milâttan önce, doğumundan sonra geçen zamana da milâttan sonra denir. Milâttan önce M.Ö., milâttan sonra da M.S. kısaltmalarıyla gösterilir.
5. Sınıf Matematik Zaman Ölçme Konu Anlatımı
Ortaokul matematik 5. sınıf kazanımlarından olan zaman ölçü birimlerini tanıma, birbirine dönüştürme ve ilgili problemleri çözme…
Zamanı belirtmek için yıl, ay, hafta, gün, saat, dakika ve saniye gibi çeşitli zaman ölçüleri kullanırız
* 1 yılda 12 ay vardır.
* Bazı aylar 30, bazı aylar 31 günden oluşur.
* 28 günden oluşan şubat ayı, dört yılda bir 29 gün olur.
* Bir yılda 365 gün vardır. Dört yılda bir şubat ayı 29 olduğu için o yıl, 366 günden oluşur. Bu yıla “artık yıl” denir.
* Hesap yaparken 1 yılda 365 gün, 1 ayda 30 gün olduğunu kabul ederiz.
1 yıl = 12 ay
1 yıl = 365 gün
1 ay = 30 gün
Saat, dakika ve saniye:
Saat, dakika ve saniyeyi yaşamımızdaki pek çok olayın süresini belirtmek için kullanırız.
1 saat = 60 dakika
1 dakika = 60 saniye
Saat, dakika ve saniye için aşağıdaki kısaltmalar kullanılır.
Saat = sa , Dakika = dk , Saniye = sn
Ellerimizi yumruk yapıp yan yana getirdiğimizde parmak eklemlerine denk gelen aylar 31 günden oluşur. Eklemlerin aralarına denk gelen aylar ise 30 gündür.
Zaman Ölçü Birimlerini Birbirine Dönüştürme
Örnek: Zeynep, yüzme yarışını 5 dk 23 sn’de tamamlamıştır. Geçen yılın rekoru 330 sn ise sizce Zeynep, geçen yılın rekorunu kırmış mıdır?
Çözüm:
Dakikayı saniyeye dönüşterelim.
1 dk = 60 sn olduğundan dakika olarak verilen süreyi 60 ile çarpıp kaç saniye olduğunu buluruz.
Önce 5 dakikayı saniye cinsinden yazalım.
5 dk = 5 × 60 sn
= 300 sn
Buna göre,
5 dk 23 sn = 300 sn + 23 sn
= 323 sn
5 dakika 23 saniyelik süre 323 saniyeye eşittir.
323 saniye 330 saniyeden az olduğundan Zeynep rekor kırmıştır.
Örnek: Gözde, bir uçak maketini birinci gün 2 sa 40 dk, ikinci gün 1 sa 50 dk çalışarak tamamlamıştır.
Gözde maketi kaç dakikada tamamlamıştır?
Çözüm:
Saat ve dakika cinsinden verilen süreleri alt alta toplayıp dakikaya çevirelim.
Önce dakikaları toplayalım, toplamı saat ve dakika cinsinden ifade edelim.
90 dakikanın 60 dakikası 1 saat olarak eklenir. Geriye 30 dakika kalır.
Toplam süreyi dakika olarak ifade etmek için 4 saati dakika cinsinden yazıp 30 dakika ekleyelim.
4 sa = 4 × 60 dk
= 240 dk
240 dk + 30 dk = 270 dk
Gözde maketi toplam 270 dakikada tamamlamıştır.
Örnek: Murat’ın doğum tarihi 20 Aralık 1998’dir. Kardeşi Engin’in doğum tarihi ise 18 Ağustos 2006’dır.
İki kardeş arasındaki yaş farkı kaçtır? Yıl, ay ve gün olarak belirtiniz.
Çözüm:
Kardeşler arasındaki yaş farkını bulmak için Engin’in doğum tarihinden Murat’ın doğum tarihini çıkaralım.
Günlük hayatta tarihleri gün, ay ve yıl sırasıyla okuyup yazarız. Ancak işlem yaparken kolaylık olması için tarihleri tersten yazalım.
Çıkarma işlemine en küçük birimden başlayalım.
18 günden 20 günü çıkaramadığımız için 1 ayı 30 gün kabul ederek gün sayısına ekleyelim.
7 aydan 12 ayı çıkaramadığımız için 1 yılı 12 ay olarak ay sayısına ekleyelim.
İki kardeş arasındaki yaş farkı 7 yıl 7 ay 28 gündür.
Eski Ölçü Birimleri Nasıldı ? Ne Zaman ve Neden Uluslararası Ölçü Birimlerine Geçiş Yaptık ?
Uluslararası Birimler Sistemi
Uluslararası Birim Sistemi ya da Uluslararası Ölçüm Sistemi (SI), 1960’taki “Ağırlıklar ve Ölçümler”
Genel Konferans’ında tanımlandı ve resmî bir statü kazandı. Bu sistem bilimde ve teknolojide kullanılmak üzere önerilmiştir. SI Birim Sistemi’nin genel kabulü, teknik iletişimi kolaylaştırmaya yöneliktir.
Yazılı tarihle başlayan ölçme yöntemleri içinde ilk uzunluk standardı; parmak kalınlığı, el genişliği, karış, ayak gibi orta boyuttaki bir insanın vücudundaki parça veya mesafelerden yola çıkılarak oluşturulmuştur.
Milletler arası ilişkilerin sıklaşması ile birlikte özellikle ağırlık ve uzunluk birimlerini karşılaştıracak, bu konuda birliği sağlayacak bir ölçme sistemine ihtiyaç duyulmuş ve bilimsel bir yaklaşım aranmaya başlanmıştır. 17. yüzyılın ortalarında, Fransa’da uzunluk ve ağırlık birimleri konusundaki karmaşayı gidermek ve bu konuda birlik sağlamaya yönelik bir çalışma başlatılmıştır.
Fransa’da 1837 yılında kabul edilen Ölçü ve Ağırlıklar Kanunu ile uzunluk ölçüleri için metrenin tek geçerli birim olduğu açıklanmıştır. Bundan sonra geçen 30 sene içinde üretilen 25 adet örnek bazı dünya ülkelerine dağıtılmıştır.
1869’da metre sistemi 12 ülke tarafından resmen kabul edilmiş ve ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulmuştur. 1870 Ağustosunda Paris’te toplanan komisyon, metrenin yanı sıra kütle birimini de uluslararası standartlarda üretmeye karar vermiştir.
Ayrıca ondalık bir sistem olduğundan birimlerin ondalık katlarını temsil eden standart önekler (kilo, mili, santi vb.) ve bu öneklerin sembolleri de tanımlanmıştır.
Atatürk’ün Önderliğinde Ölçü Birimlerinde Yapılan Değişiklikler
Osmanlı Devleti’nde kullanılan saat takvim ve ölçüler Avrupa devletlerinde kullanılanlardan farklıydı. Bu durum sosyal ticarî ve resmî ilişkileri zorlaştırıyor bazı karışıklıklara sebep oluyordu.
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde bu farklılığı gidermek için bazı çalışmalar yapıldı. Fakat yeterli değildi. Cumhuriyetin ilânından sonra bu zorlukları ortadan kaldırmak için çalışmalara başlandı. Önce 26 Aralık 1925’te çıkarılan bir kanunla o zamana kadar kullanılmakta olan Hicrî ve Rumî takvimlerin yerine Milâdî takvim kabul edildi 1 Ocak 1926’dan itibaren de kullanılmaya başlandı. Böylece devlet işlerinde karışıklık önlendi.
Takvimdeki bu değişikliğin yanında alaturka denilen güneşin batışına göre ayarlanan saat yerine çağdaş dünyanın kullandığı saat sistemi kabul edildi. Batıdan alınan zaman ölçüsü ile bir gün 24 saate bölünüp günlük hayat düzene sokuldu. 1928 yılında yapılan bir değişiklikle milletlerarası rakamlar kabul edildi.
23 Mart 1931’de çıkarılan yasayla da eski ağırlık ve uzunluk ölçüleri değiştirildi. Eskiden kullanılan arşın endaze okka gibi ölçü birimleri kaldırıldı. Bunların yerine uzunluk ölçüsü olarak metre ağırlık ölçüsü olarak kilo kabul edildi. Uzunluk ve ağırlık ölçülerinde yapılan bu değişikliklerle ülkede ölçü birliği sağlandı.
Bu yeniliklerin yanında millî bayramlar ve tatil günleri de yeniden düzenlendi. 1935’te çıkarılan bir kanunla cuma günü olan hafta tatili değiştirilip cumartesi öğleden sonra ve pazar günü hafta tatili olarak kabul edildi.
Eski Ölçü Birimleri Günümüzdeki Halleri
Eski Ağırlık Ölçü Birimleri
1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282945 gr (1280 gr)
1 batman = 6 kıyye = 7544 kg
1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56320 kg
1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225798 kg
1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 374 okka
1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1 miskal = 15 dirhem = 48 gr
1 dirhem = 4 dünük = 32 gr
1 dünük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre
Eski Alan Ölçü Birimleri
1 arşın (zirai) ²= 057417 m²= 4 ayak²
1 dönüm (yeni) = 2500 m²
1 dönüm (büyük) = 2720 m²
1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
1 atik evlek = 400 arşın²= 229668 m²
1 yeni evlek = 100 m²
1 cerip = 3600 zirai²= 2067012 m²
1 ayak² = 144 parmak²= 014354 m²
1 parmak² = 144 hat²= 000099751 m²
1 hat² = 144 nokta²= 0000006927 m²
1 çarşı arşın² = 046240 m²
1 urup² = 0007225 m²
1 kirah² = 00018062 m²
1 endaze² = 0422500 m²
1 urup² = 00066015 m²
1 kirah² = 00016504 m²
Eski Uzunluk Ölçü Birimleri
Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm’dir. Bina ve mimar arşını 758 cm’dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat’ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endâze kullanılırdı (endâze 6525 cm’dir).
Türkiye’de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi. 1933’ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi.
1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak ( kadem) = 075774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta(yol sokak uzunluğu bina yüksekliği vb. için)
1 parmak = 12 hat = 003157 m
1 hat = 12 nokta = 000263 m
1 nokta = 000022 m
1 kulaç = 25 zirai =1895 m (ip boyu su derinliği kuyu derinliği vb. için)
1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m
1 berid ( menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m
1 merhale = 2 berid = 45480 m
1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0680 m (kumaş için)
1 rubu = 2 kirah = 0085 m
1 kirah = 00425 m
1 endaze = 8 rubu (urup) = 0650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)