Yeni adıyla Avrupa Birliği olan fakat eski adı AET olan bu topluluk acaba hangi nedenlerle ve niçin birleşmiştir?
Koca bir kıtayı oluşturan devletleri birleştiren şey neydi?
Bu yazıda “AET Devletlerinin Bir Araya Gelme Sebepleri Nelerdir” sorusuna kısa özet şeklinde cevap vermeye çalışacağız. Eğer eksik veya hata görürseniz lütfen yorum yazarak bize bildiriniz…
AET yani Avrupa Ekonomik Topluluğu Roma Antlaşması ile 25 Mart 1957 tarihinde kurulmuş oldu. Topluluğu oluşturan 6 kurucu üye ülke için bu topluluğun birtakım amaçları vardı. Bu amaçlar bu ülkelerin ekonomik politikalarını daha yakın doğrultuda tutmalarına, uyum halinde bir ekonomik planlama yürütmelerine, dengeli ve ileriye yönelik bir istikrar sağlanmasına, gelişme gösteren bir plan uygulanmasına yönelikti.
Roma Antlaşması’nın 1 Ocak 1958′de yürürlüğe girmesiyle bu topluluğa üye ülkeler arasında bir gümrük birliği oluşturulmuştu. Gümrük birliğine göre bu ülkeler arasında ticareti yapılan mallar hiçbir gümrük vergisi ödemeden ülkelere geçebilecekti. Roma Antlaşması’nın sadece ticari ve ekonomik değil, tarım, ulaştırma, politika gibi ortak planlamaların yürütülmesini amaçlamaktaydı. Ekonomik ve parasal bir ortaklık kurulması, dış politikaların aynı doğrultuda yürütülmesi gibi planlamaları kapsamaktaydı.
AET Antlaşması yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1958′den itibaren 12 yıllık bir süre içinde sosyal bir Avrupa oluşturmak üzere ülkeler arası malların, hizmetlerin, insanların ve paranın serbest bir şekilde dolaşması sağlanmıştır. Bu 12 yıllık geçiş döneminde ülkelerin ortak olarak uygulayabileceği politikaların saptanması, ulusal bazı durumların birbirine yaklaştırılması ve ileriye götürecek olan rekabetin korunması kararlaştırılmıştır.
Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)
Batı Avrupa devletleri Marshall Planı’nın öngördüğü Amerikan yardım programını düzenlemek için 1948′de Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nü kurdular.
Bu örgütün üç ana amacı vardı:
- Marshall Planı yardımlarının dağıtımında işbirliğini sağlamak
- Üyeleri arasında serbest ticaret ortamı sağlamak
- Üyeler arasındaki para transferlerini kolaylaştırmak
Örgütün kuruluşundan üç yıl sonra 18 Nisan 1951′de, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg Schuman Planı‘nı kabul ederek Avrupa Kömür ve Çelik Birliği‘ni kurdular. Bu birlik daha sonra girişilecek olan Avrupa bütünleşme çabaları için iyi bir başlangıç oluşturdu.
Schuman Planı: Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman’ın hazırladığı (9 Mayıs 1950) planda şunlar söyleniyordu: “Kömür-çelik üretiminin birleştirilmesi, Avrupa federasyonunun ilk adımı olan ekonomik kalkınmanın ortak temellerini atacaktır.
İngiliz Hükümeti kömür ve çelik endüstrilerini devletleştirmeye başladığı için Avrupa Kömür ve Çelik Birliği’ne üye olmayı çıkarlarına aykırı buldu.
Avrupa’nın bütünleşmesi yolunda yeni bir girişim, Hollanda Dışişleri Bakanı Johan Willem Beyen’den geldi.Beyen 1953 ve 1955′te, Avrupa uluslar topluluğunun kapsamlı ve uluslar üstü bir ekonomik bütünleşmeye gitmesi gerektiğini söyledi. Buna “Benelux Memorandumu” adı verildi. 1955′in Temmuz ayında, İtalya’da yapı toplantıda Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Avrupa Atom Birliği’nin (Euratom) dayanacağı genel ilkeler saptantı. Nisan 1956′da konuyla ilgili hazırlanan raporda: “Avrupa, şimdiki ekonomik genişleme temposunu koruyamaz. Ülkelerimizden hiçbiri tek başına, atom çağının gereği olan teknik evrime hız katacak temel yatırım ve genişaraştırmaları yapacak güçte değildir. Bunun gerçekleşmesi için, “Avrupa’nın bu altı ülkesinin ekonomik bakım bütünleşmesi ve gümrük duvarlarının kaldırılması” tavsiye edildi.
Bu amaçla yapılan görüşmeler sonunda AET ile EURATOM’u kuran antlaşmalar 25 Mart 1957′de Roma’da imzalandı ve Ocak 1958′de yürürlüğe girdi.
AET’nin temel amaçları şunlardı:
- Ortak bir pazar ve mallar için gümrük birliği kurmak
- Ortak bir tarım politikası ve işçi hareketleri ile ulaştırma politikalarını saptamak
- Ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi için ortak örgütler kurmak
İngiltere, İngiliz Uluslar Topluluğu ile özel ilişkilerini dikkate alarak AET’ye girmedi ve 1959′da AET’ye karşı Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi’ni (EFTA) kurdu. İngiltere’nin EFTA’yı kurmaktaki amacı, AET’nin gelişmesini engellemekti. İngiltere, İsveç, Norveç, Danimarka, Avusturya, Portekiz ve İsviçre’nin katıldıkları EFTA, AET’ye göre çok gevşek olup, bütünleşmeyi kabul etmemekteydi. Ancak zamanlaEFTA zayıf kaldı ve İngiltere AET’ye katılmanın yollarını aramaya başladı.
AET’nin adı 1990′da Avrupa Topluluğu, 1994′te ise Avrupa Birliği olarak değiştirildi.