Merhaba sevgili öğrenci arkadaşlarım, bu yazıda Besin Zinciri ve Enerji Akışı Nedir sorusunu masaya yatırıp kısa bir özet halinde anlatmaya çalışacağız.
Yine Besin Zinciri ve Enerji Akışını maddeler halinde basitçe ifade edeceğiz…
Besin zincirinin başlangıcında üreticiler bulunur. Çünkü bu canlılar güneş ışığını doğrudan kullanabilirler. Üreticiler güneş enerjisini dönüştürüp bünyelerinde tutabilirler. Bu yetenekleri sayesinde kendi besinlerini kendileri üretebilirler. Bazı üretici canlılar; bitkiler, algler, klorofilli bakterilerdir. Üretici (ototrof) olan bu canlılar inorganik maddelerden fotosentez yaparak organik madde ve oksijen üretirler.
Fotosentez için gerekli olan maddeler: Canlı organizma, ışık, klorofil, su ve karbondioksit Fotosentezin canlılar için önemi: Fotosentez bitkinin kendine besin yapma aracıdır. Bitki fotosentez ile hem kendine besin yapar hem de fotosentez sonucu ürettiği besinleri karbonhidrata çevirerek diğer canlıların besin ihtiyacını karşılar.
Besin zincirinde tüketici denen canlı grupları da vardır. Her canlı yaşamını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. İşte besin zincirindeki tüketici canlı grubundaki canlılar ise bu enerji ihtiyacını üreticilerden karşılarlar. Yani besinlerini kendileri yapamaz, dışarıdan hazır olarak alırlar. Besinlerini dışarıdan alma şekillerine göre tüketici canlılar 3’e ayrılırlar. Sadece et ile beslenen canlılara etobur canlılar denir. Örneğin; timsah, kertenkele, baykuş. Sadece ot ile beslenen canlılara ise otobur canlılar denir. Örneğin; tavşan, maymun, koyun. Hem et hem de ot ile beslenen canlılara ise hepçil canlılar denir. Örneğin; insan, tavuk, ayı.
Bir de besin zincirinin her basamağında bulunabilen çürükçül canlılar vardır. Çürükçül canlılar toprağa düşen bitki ve hayvan artıklarını çürüterek toprağa karıştırırlar. Örneğin; mantar, bakteri.
Canlılar tüm yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Ekosistemde, güneşten gelerek üreticiler, otçul tüketiciler, etçil tüketiciler ve ayrıştırıcılara doğru giden, her canlıda değişime uğrayan ve tek yönlü olan bir enerji akışı mevcuttur. Canlılar tarafından kullanılan enerjinin bir kısmı çevreye ısı olarak yayılır.
1-Güneş, ekosistemlerin tek enerji kaynağıdır.
2-Yeryüzüne gelen güneş enerjisinin büyük bir kısmı üreticiler tarafından tutulmakta ve daha öncede açıklandığı gibi fotosentez yolu ile kimyasal enerjiye çevrilmektedir.
3-Otçullar, bitkilerden aldıklan enerjiyi bünyelerine alarak yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek için kullanır.
4-Etçiller de otçulların bünyelerinde depo ettikleri enerjiyi onları avlayarak kendi bünyelerine alır. Bu enerjiyi yaşamsal faaliyetler için kullanır.
5-Ekosistemlerin çoğunda enerjinin önemli bir kısmı ayrıştırıcılar tarafından kullanılır. Örneğin, bir otlakta bulunan bitkilerdeki enerjinin sadece %10′u otlayan hayvanlar tarafından, geri kalan kısmı ayrıştırıcılar tarafından alınır.
Besin Zincirinde Enerji Akışı Nasıl Olur? |
| Besin Zincirinde Enerji Akışı Bir bölgede canlı ve cansızlardan oluşan sisteme ekosistem denir. Canlılar doğrudan veya dolaylı olarak beslenmek için, birbiriyle etkileşmesi sonucu besin zinciri oluştururlar. Bir besin zincirinin halkalarını farklı canlı türleri oluşturur. Üreticiler, güneş enerjisini dönüştürüp hücrelerinde tutabilen canlılardır. Bu özellikleri sayesinde kendi besinlerini kendileri üretebilirler. Mesela bitkiler biz insanlar gibi veya doğadaki diğer canlılar gibi besin arayışı içerisine girmezler. Üretici (ototrof) olan bu canlılar inorganik maddelerden fotosentez yaparak, organik madde (basit şeker=besin= glikoz) ve oksijen üretirler. (Üreticiler, güneş ışığını doğrudan kullanabildiği için besin zincirinin ilk basamağında yer alır.)Üreticilere örnek: Bitkiler, algler, klorofilli bakteriler (siyanobakteri…)  Besin üretmeyen ve besinini dışarıdan hazır olarak alan canlılara tüketici (heterotrof) denir. Örnek: Koyun, köpek, kaplumbağa. Tüketici olan canlı grupları da besin aldıkları kaynağa ve besin alma şekline göre gruplara ayrılırlar. Sadece çevrelerindeki üretici canlıları yiyerek bitkisel kaynaklı olarak beslenen canlı grubuna otoburlar denir. Örnek: Tavşan, Maymun, Koyun, Eşek. Çevrelerindeki hayvansal organizmaları yiyerek beslenen canlı grubuna ise etoburlar denir. Örnek: Timsah, kertenkele, baykuş. Çevrelerindeki bitkisel ve hayvansal kaynaklı organizmaları yiyerek beslenen canlı grubuna ise hem etçil hem otçul (hepçiller) denir. Örnek: İnsan, tavuk, ayı. Bir de toprağa düşen bitki ve hayvan artıklarını çürüterek, toprağa karışmasını sağlayan canlılar vardır. Bu canlı grubuna da ayrıştırıcılar denir. Ayrıştırıcıların etkinlikleri sonucunda canlı vücudunu oluşturan organik ve inorganik maddeler toprağa geçmiş olur. Mantarları (küf mantarı, maya mantarı, şapkalı mantarlar) ve bakterilerin büyük bir kısmını ayrıştırıcılara örnek olarak verebiliriz. Ayrıştırıcılar besin zincirinin her basamağında bulunabilir. Bu anlatılan canlı grubundan doğada en çok bulunan bitkiler yani üreticilerdir. Çünkü üreticiler güneş enerjisini doğrudan kullanabildikleri için daha fazla sayıda bulunurlar. Tüketiciler ise üreticilerden veya diğer otoburlardan dolaylı olarak güneş enerjisinden yararlandıkları için sayıları giderek azalır. Aynı şekilde üreticiler güneş enerjisini doğrudan kullanabildikleri için sahip oldukları enerji besin zincirinin diğer halkasındaki canlılara göre daha fazladır. Doğada birbiriyle ilişkili birçok besin zinciri vardır. Birbiri içine alan bu besin zincirlerinin hepsi besin ağı olarak adlandırılır. Hazırlayan:Kübra BAŞ
|
BESİN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
Besin zincirinin başlangıcında üreticiler bulunur. Çünkü bu canlılar güneş ışığını doğrudan kullanabilirler. Üreticiler güneş enerjisini dönüştürüp bünyelerinde tutabilirler. Bu yetenekleri sayesinde kendi besinlerini kendileri üretebilirler. Bazı üretici canlılar; bitkiler, algler, klorofilli bakterilerdir. Üretici (ototrof) olan bu canlılar inorganik maddelerden fotosentez yaparak organik madde ve oksijen üretirler.
Fotosentez için gerekli olan maddeler: Canlı organizma, ışık, klorofil, su ve karbondioksit
Fotosentezin canlılar için önemi: Fotosentez bitkinin kendine besin yapma aracıdır. Bitki fotosentez ile hem kendine besin yapar hem de fotosentez sonucu ürettiği besinleri karbonhidrata çevirerek diğer canlıların besin ihtiyacını karşılar.
Besin zincirinde tüketici denen canlı grupları da vardır. Her canlı yaşamını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. İşte besin zincirindeki tüketici canlı grubundaki canlılar ise bu enerji ihtiyacını üreticilerden karşılarlar. Yani besinlerini kendileri yapamaz, dışarıdan hazır olarak alırlar. Besinlerini dışarıdan alma şekillerine göre tüketici canlılar 3’e ayrılırlar. Sadece et ile beslenen canlılara etobur canlılar denir. Örneğin; timsah, kertenkele, baykuş. Sadece ot ile beslenen canlılara ise otobur canlılar denir. Örneğin; tavşan, maymun, koyun. Hem et hem de ot ile beslenen canlılara ise hepçil canlılar denir. Örneğin; insan, tavuk, ayı.
Bir de besin zincirinin her basamağında bulunabilen çürükçül canlılar vardır. Çürükçül canlılar toprağa düşen bitki ve hayvan artıklarını çürüterek toprağa karıştırırlar. Örneğin; mantar, bakteri.
Doğada bu şekilde birbiriyle ilişkili birçok besin zinciri vardır. Bu besin zincirlerinin hepsi besin ağı olarak adlandırılır.
SOLUNUM
Solunum canlılar için önemi: Solunum canlılar için çok önemlidir. Çünkü canlı ihtiyaç duyduğu enerjiyi solunumdan elde edebilir. En önemlisi ise yaşamsal faaliyetlerin devamı için solunum gereklidir.
a.Oksijenli Solunum: Besinlerin oksijenle yakılması sonucu enerji edilmesidir. Oksijenli solunum sonucunda bol miktarda karbondioksit üretilir. Hayvan, bitki, mantar ve bazı bakteriler oksijenli solunum yaparlar.
b.Oksijensiz Solunum: Besinlerin oksijen kullanılmadan doğrudan yakılmasıyla enerji edilmesidir.Bu solunum türünü ilkel canlılar yapmaktadır. Fakat bitki ve hayvanlar oksijenin yetersiz olduğu durumlarda bir miktar fermantasyon yaparlar. Örneğin; bira, şarap, kolonya, sütten yoğurt yapımı fermantasyondur.
Solunum ile Fotosentezin Karşılaştırılması
Denklemlerinden görüldüğü gibi solunum ve fotosentez birbirinin tersi denklemlerdir. Fotosentezde giren ürünler solunumda çıkan ürünlerdir. Solunum sürekli yapılırken, fotosentez sadece ışık varlığında yapılabilir.