İnsanlar elektriklenmeden nasıl faydalanmalıdır? Elektriklenmenin kullanım alanları nelerdir?
Elektriklenmeden yararlanılan yerlere birkaç örnek verecek açıklayınız.
Bazı maddeler birbiri ile iletişime geçtiğinde, özellikle sürtündüğünde elektriklenir. Elektriklenmek elektro manyetik alan ortaya çıkarmak demektir. Bu cisimler elektriklendiğinde oluşan bu elektro manyetik alan birbirlerini çekmelerini sağlar. Örneğin bir balonu ele alalım. Elbisemize sürttüğümüz balonun etraftaki toz gibi küçük partikülleri kendisine çektiğini gözlemleriz.
Bu fiziksel fenomen pek çok alanda efektif biçimde kullanılabilmektedir. Örneğin arabalar boyanırken önce negatif yük ile yüklenirler. Boya damlacıkları da pozitif yük ile yüklenir. Böylece boyanın araba etrafına düzgün bir şekilde yayılması sağlanır.
Bazı endüstriyel tesisler bu fenomeni bacalarında kullanmaktadır. Bacadan çıkan toz bulutunun çevreye zararlı olduğu bilinen bir gerçektir. Bu tozların çevreye saçılmaması için böyle bir yöntem geliştirilmiştir.
ELEKTRİKLENMENİN TEKNOLOJİDEKİ UYGULAMALARI
Maddelerin elektriklenmesinden teknolojide birçok alanda yararlanılmaktadır.
Örneğin, otomobil ve beyaz eşyaların boyanırken kimi zaman elektriklenme olayından
faydalanılır.
Otomobil ya da beyaz eşyanın boyanacak olan yüzeyi negatif yük ile yüklenir. Boya
damlacıklarına pozitif yük verilerek şekildeki gibi püskürtülür. Zıt yükle yüklenmiş boya
tanecikleri otomobil ya da beyaz eşyanın yüzeyine yapışır. Burada boya damlacıkları
aynı yükle yüklü olduklarından püskürtme sırasında birbirini iter ve boyanacak yüzeye
daha düzenli yayılır.
Elektriklenme ile endüstriyel tesislerin ve kömür santrallerinin bacalarından çıkan
toz gibi küçük parçacıkların havaya karışması önlenir. Bu amaçla tozlar bacada bulunan
negatif yüklü kabloların yanından geçerken negatif yükle yüklenir. Daha sonra tozlar
bacanın etrafındaki pozitif yüklü tabaka tarafından çekilir. Tabakaya yapışan toz
parçalarının havaya karışması engellenerek, hava kirliliği önlenmiş olur.
Elektriklenmenin teknolojideki kullanım alanları
Soru: Maddelerin elektriklenmesinden teknolojide birçok alanda yararlanılmaktadır.
Örneğin, otomobil ve beyaz eşyaların boyanırken kimi zaman elektriklenme olayından faydalanılır.
Otomobil ya da beyaz eşyanın boyanacak olan yüzeyi negatif yük ile yüklenir. Boya
damlacıklarına pozitif yük verilerek şekildeki gibi püskürtülür. Zıt yükle yüklenmiş boya
tanecikleri otomobil ya da beyaz eşyanın yüzeyine yapışır. Burada boya damlacıkları
aynı yükle yüklü olduklarından püskürtme sırasında birbirini iter ve boyanacak yüzeye
daha düzenli yayılır.
Elektriklenme ile endüstriyel tesislerin ve kömür santrallerinin bacalarından çıkan
toz gibi küçük parçacıkların havaya karışması önlenir. Bu amaçla tozlar bacada bulunan
negatif yüklü kabloların yanından geçerken negatif yükle yüklenir. Daha sonra tozlar
bacanın etrafındaki pozitif yüklü tabaka tarafından çekilir. Tabakaya yapışan toz
parçalarının havaya karışması engellenerek, hava kirliliği önlenmiş olur.
Elektriklenme (Konu Anlatımı)
Elektrik enerjisinin iletken tellerle iletilmesinin nasıl gerçekleştiğini, fotoğraftaki şimşek ile yıldırımın nasıl oluştuğunu ve günlük hayatta karşılaştığımız birçok
olayın sebebini bu ünitemizin sonunda daha iyi anlayacağız.
Soğuk bir kış günü. Akşam olmuş, eve dönüyorsunuz. Eve ulaşarak kapıdan içeri girdiniz. Son ayarda çalışan ısıtma sistemi evinizi sıcacık yapmış. Odanıza geçip üzerinizdeki yün kazağı aceleyle çıkarmaya çalışıyorsunuz. O da ne? Birbiri ardına oluşan kıvılcımlar ve çıt çıt sesleri… Kulak kepçelerinizde hafif bir karıncalanma… Saçlarınız dimdik…
Otomobilinize bindiniz. Bir süre yolculuk yaptınız. Yolculuğunuzun sonunda otomobilinizden inerken parmak uçlarınız kapının metal kısmına değiyor ve siz hissettiğiniz
farklı bir acının etkisiyle elinizi otomobilden hızla çekiyorsunuz.
Evinize girmek için kapınıza yöneliyorsunuz. Metal kapı koluna yaklaşan ve dokunan parmağınız darbe acısından farklı ve çok kısa süreli bir acı yaşamanıza sebep oluyor. Günlük hayatta karşılaştığımız bu durumların sebebini hiç düşündük mü?
Yün kumaşa sürtülen şişirilmiş bir balon cam ya da duvar tarafından çekilir. Benzer şekilde yün kumaşa sürtülen ebonit çubuk ve ipek kumaşa sürtülen cam çubuk ile asılı durumda bulunan alüminyum folyo arasında bir çekim etkisi gözlenir.
Yukarıdaki gibi yün kumaşa sürtülmüş ebonit çubuk, asılı durumda olan yün kumaşa sürtülmüş başka bir ebonit çubuğa yaklaştırılırsa yanda görülen şekildeki gibi
birbirlerini iterler.
Yukarıdaki gibi ipek kumaşa sürtülmüş cam çubuk, asılı durumda olan ipek kumaşa sürtülmüş başka bir cam çubuğa yaklaştırılırsa yanda görülen şekildeki gibi
birbirlerini iterler.
İpek kumaşa sürtülmüş bir cam çubuğu, yün kumaşa sürtülmüş ve ortasından iple asılmış ebonit çubuğa yaklaştırırsak yanda görülen şekildeki gibi birbirlerini çekerler. Etkinliğimizde gözlemlediğimiz bu itme ve çekme şeklindeki etkileşimler elektriklenme adı verilen bir olayın sonucudur. Cisimleri elektriklenmeleri için onları mutlaka birbirlerine sürtmek gerekmez. Elektrikleme için gerekli olan, cisimlerin birbirine temas etmesidir. Cisimler birbirine sürtünürken etkileşen yüzeyler artırılmış olur. Etkileşen yüzeyin artırılmış olması ise elektriklenmenin daha kolay gerçekleşmesini sağlar. Gözlemlediğimiz bu sonuçlar cam ve ebonit çubuklar üzerinde farklı elektriksel özelliklerin açığa çıktığını gösterir. Bu durumda gözlemlerimize dayanarak iki farklı elektrik yükünün varlığından söz edebiliriz. Ebonit ve cam çubukların yün ve ipek kumaşlara temas ettirilmesi sonucunda bunların elektriklenerek birbirlerine itme ya da çekme kuvveti uygulamaları, cam çubuktaki elektrik yükleri ile plastik çubuktaki elektrik yüklerinin birbirinden farklı özellikte olduğunu ortaya koyar. Bilim insanları bu elektrik yüklerini pozitif (+) yük ve negatif (-) yük olarak
adlandırırlar. Sonuç olarak, cam ve onun gibi davranan cisimler pozitif yüklü cisimler, ebonit çubuk ve onun gibi davranan cisimler de negatif yüklü cisimlerdir.
Elektriklenmenin Teknoloji ve Günlük Hayattaki Uygulamaları
Elektriklenmeden, teknolojinin ve günlük
yaşamın birçok alanında yararlanılır. Bunu
otomobil veya beyaz eşyaların boyanmasında
görebiliriz. Boyanacak olan otomobil ya da
beyaz eşyanın yüzeyi negatif yük ile yüklenir.
Boya damlacıkları, pozitif yük verilerek
püskürtülür. Dolayısıyla zıt yükle yüklenmiş boya tanecikleri otomobil ya da beyaz eşyanın yüzeyine yapışır. Burada boya damlacıkları aynı
yükle yüklü olduklarından püskürme sırasında birbirini iter. Bu durum da damlacıkların yüzeye daha düzenli yapışmasını sağlar.
Elektriklenme ile endüstriyel tesislerin ve kömür santrallerinin bacalarından çıkan zararlı küçük parçacıkların havaya karışması önlenir. Bunun için yandaki şekilde de olduğu gibi tozlar bacadaki
negatif yüklü kabloların yanından geçerken negatif yükle yüklenir.
Daha sonra tozlar, bacanın etrafındaki pozitif yüklü tabaka
tarafından çekilir. Tabakaya yapışan toz parçalarının havaya
karışması engellenerek hava kirliliği önlenmiş olur.
Evlerde kullanılan hava temizleyicileri de buna benzer biçimde
çalışır. Kirli hava, hava temizleyicinin filtresinden geçerken büyük
tozlar ve kirli parçacıklar temizlenir.
Elektriklenmenin Kullanıldığı Alanlar
Maddelerin birbirlerine sürtünerek ortaya çıkardığı elektro manyetik alana denir. Yünlü elbiseleri birbirine sürttüğümüzde karanlıkta ufak kıvılcımlar çıkarttığı gibi çekim kuvveti oluşturmaktadır. Balonu elbiseye süreriz ardından bir müddet sonra etrafındaki küçük ipleri tüyleri kendisine doğru çekmeye başlar.
Arabaların yüzüne boyanmadan önce negatif yük verilir boya damlacıklarına ise pozitif verilerek arabanın etrafına iyicene dağılması sağlanır.
Endüstriyel tesislerde elektriklenme bacalarda kullanılır çıkan toz bulutunun etrafa yayılmasını önlemek amaçlı kullanılmaktadır. Bacaların etrafında bulunan pozitif yüklü tabaka bu toz taneciklerini kendisine doğru çekerek hava kirliliğini önlemektedir.
Kumaş parçaya sürtünen balon bir müddet sonra ipliği kendisine doğru çekmektedir. Elektriklenmenin gerçekleştiği an olarak biliniyor.
Elektriklenmenin teknolojideki kullanım alanları nelerdir, elektriklenmenin kullanım alanları, elektriklenme günlük hayatımızda nerelerde kullanılır, elektriklenmenin günlük hayattaki kullanım alanları
